Kỷ niệm 100 năm phát hiện, nghiên cứu văn hóa Sa Huỳnh sẽ được Sở VHTT&TT Quảng Ngãi phối hợp với Sở VHTT&TT Quảng Nam tổ chức vào cuối tháng 7 này. Những hiện vật độc đáo của nền văn hóa Sa Huỳnh và những dấu vết tại địa bàn Quảng Nam đã mang lại những bất ngờ thú vị…

Khai quật di chỉ khảo cổ học Lai Nghi.                                             Ảnh: NGUYỄN CHIỀU

Cùng với hàng chục di tích do các nhà khảo cổ học phương Tây phát hiện và khai quật trước năm 1975, từ sau ngày giải phóng đến nay, các nhà khảo cổ học Việt Nam, Bảo tàng lịch sử Việt Nam, trường Đại học Quốc gia Hà Nội, Viện KHXH tại TP.Hồ Chí Minh đã tham gia nghiên cứu, khai quật chẳng những ở Quảng Ngãi mà còn ở một số địa bàn thuộc tỉnh Quảng Nam, Bình Định. Tại Quảng Nam, văn hóa Sa Huỳnh lần đầu tiên phát hiện vào năm 1976, từ đó đến nay, chúng ta đã phát hiện được gần 100 địa điểm có di tích văn hóa Sa Huỳnh phân bố chủ yếu ở lưu vực sông Thu Bồn. Hiện đã có 25 địa điểm được khai quật hoặc đào thám sát, bào gồm các di chỉ Bàu Tràm, Phú Hòa, Tam Mỹ, Đại Lãnh, Quế Lộc và Tiên Hà. Trong khi đó, hàng loạt di chỉ mộ táng Sa Huỳnh cũng đã được phát hiện và khai quật tại những vùng hạ lưu sông Thu Bồn gần Hội An như Hậu Xá I, Hậu xá II và An Bàng; gò Mã Vôi, gò Miếu Ông và gò Dừa thuộc huyện Duy Xuyên...

Qua nhiều năm khai quật, phục chế, Bảo tàng Quảng Nam và một số bảo tàng cấp huyện như Hội An, Duy Xuyên, Điện Bàn đã có một bộ sưu tập phong phú về nền văn hóa Sa Huỳnh, với nhiều hiện vật có giá trị và hết sức độc đáo. Đầu tiên phải nói đến các mộ chum với hình dáng, kích thước khác nhau như hình trụ, hình quả trứng, mộ vò... Người Sa Huỳnh đã dùng các loại chum này để mai táng, chôn cất người chết cùng với đồ tùy táng như bình, lọ, đồ trang sức, công cụ lao động... Độc đáo nhất là tại Duy Xuyên, các nhà khảo cổ đã phát hiện một ngôi “mộ đôi”, một hình thức mai táng có một không hai thời đó: mộ chum nhỏ nằm trong một mộ chum lớn.